کتاب حاضر شامل مجموعه گفتارهایی است در جغرافیای تاریخی، تاریخ تجارت دریایی و مناسبات بازرگانی در دوران باستان که بر اساس تازه‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی، منابع دست اول نوشتاری و همچنین پژوهش‌های جدید تدوین شده است. برخی از این گفتارها پیشتر (در نیمه‌ی دوم دهه هشتاد خورشیدی) به شکل مقاله، در نشریات، همایش‌ها و حتا مدخل‌های دانشنامه‌ای‌ ارایه شده و برخی نیز تا به امروز منتشر نشده است. در برخی از نوشتارها تاکید بیشتر بر بخش غربی خلیج‌فارس و ایالت پارس باستانی است که از «سینیز» تا «سیراف» امتداد داشت. همچنین پیوند بازار-شهرهای پس‌کرانه‌ای با عمده‌ترین بنادر و تاثیر این ارتباط، به‌ویژه در تحولات اقتصادی هر دوره بررسی می‌شود. شاه‌راه‌های تجاری منتهی به این بنادر که به مسیرهای عمده‌ی دریایی می‌پیوست از دیگر مباحث مطرح شده در مجموعه گفتارهای کتاب حاضر است. 

افزون بر این به کانون‌های بازرگانی خلیج‌فارس در دوران باستان و در روزگار هر یک از دودمان‌های حکومتگر از هخامنشیان تا ساسانیان پرداخته می‌شود و همچنین مهم‌ترین فرآورده‌ها و تولیدات هر ناحیه، چه آن‌ها که در چرخه‌ی دادوستد محلی و منطقه‌ای قرار داشتند، چه آن‌ها که در دیگر سرزمین‌ها خواهان بسیار داشتند و در مسیر تجارتیِ فرامرزی به بنادر جنوبی هندوستان و چین نیز صادر می‌شدند یا از آن‌سو با کشتی تا بندرشهرهای تجاری خلیج‌فارس آورده می‌شدند مورد توجه قرار می‌گیرد. نخستین دریاسالارانی که خطر سفرهای اکتشافی را به جان خریدند، در کنار نقش ضرابخانه‌ها و سیاست‌های پولی در روند تجارت بین‌المللی و همچنین مبادلات بازرگانی با دیگر سرزمین‌ها از دیگر موضوعاتی است که می‌توان اطلاعاتی در آن خصوص در لابه‌لای سطرهای کتاب حاضر پیدا کرد.

امیدوارم گردآمدن مجموعه‌ی این گفتارها در قالب کتابی مستقل که به همت موسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی صورت گرفته برای علاقه‌مندان این حوزه و همچنین دانشجویان رشته‌های تاریخ و ایرانشناسی سودمند باشد. سپاس از دوستان بزرگوار در شرکت چاپ و نشر بازرگانی، به‌ویژه جناب آقای خدادوست که زحمت چاپ و انتشار این اثر را برعهده داشتند.

خسرو کیان‌راد

تابستان 1396